Gedragswetenschapper behandelt motivatieproblemen
Gepubliceerd op: 13 september 2022
Onze gedragswetenschappers begeleiden dagelijks kinderen en jongeren met verschillende, uiteenlopende problematieken. Ze voeren gesprekken, diagnosticeren, bepalen geschikte interventies en voeren behandeltrajecten uit. Veel van hen zijn gespecialiseerd in specifieke problematieken of behandelingen. Jeugdhulp verlenen doen we samen en van elkaar leren maakt ons sterker. Daarom delen onze gedragswetenschappers hun kennis, ervaringen en tips over een veelvoorkomende problematiek. Vandaag behandelt gedragswetenschapper Tania motivatieproblemen.
De problematiek
Ieder kind heeft wel eens een dag waarop motivatie ver te zoeken is. Maar wanneer spreek je van een serieus motivatieprobleem? Gedragswetenschapper Tania legt het uit: ‘We spreken van motivatieproblemen wanneer een kind belemmerd wordt in het functioneren, vaak op school. Bij kinderen met motivatieproblemen is er vaak ook sprake van een onderliggend probleem. Denk hierbij aan bijvoorbeeld een trauma of een laag zelfbeeld. Motivatieproblemen kunnen zich op verschillende manieren uiten: een kind functioneert niet goed op school, vertoont storend gedrag of wil absoluut niet meewerken met de leerkracht, ouder of hulpverlener.’ Tania benadrukt: ‘Het is heel belangrijk om eerst te onderzoeken of er onderliggende problemen zijn: waar komt dit gedrag vandaan? Daarna ga je pas verder kijken naar wat een passende aanpak zou kunnen zijn. We zijn snel geneigd om het kind maar aan de slag te krijgen, maar breder kijken is hierin erg belangrijk.’
De behandelaanpak
Tania is in haar behandelingen geïnspireerd door een combinatie van de theorieën van Luc Stevens (emeritus hoogleraar orthopedagogiek Universiteit Utrecht) en Carole Dweck (professor psychologie aan Stanford-universiteit). In de basis is autonomie een belangrijke factor van de behandeling, zelfredzaamheid en zelfstandigheid spelen hierin een grote rol. Tania legt uit: ‘Het kind moet doorkrijgen dat je niet naar school gaat voor je ouders, maar voor jezelf. Een growth mindset is onmisbaar tijdens het behandelen van motivatieproblemen. Onze maatschappij is prestatiegericht, maar eigenlijk zouden we de focus moeten leggen op de inzet van het kind. Een voorbeeld hiervan is: een kind maakt op school een werkje en de leerkracht streept de fouten aan. Er wordt daarmee benadrukt dat het kind een slechte prestatie heeft geleverd bij het maken van het werkje. Terwijl we ook zijn/haar inzet kunnen benoemen en stimuleren om verder te leren en te ontdekken. We benoemen (vaak onbewust) wat er niet goed gaat, en in de afgelopen jaren zijn we doorgedraafd in het gericht zijn op prestatie.’ ‘In de behandelaanpak is het woord ‘nog’ heel belangrijk. Je kan het nu nog niet, maar als je blijft oefenen lukt het je wel. Het draait dan echt om de inzet van het kind. Daarnaast is ook de koppeling tussen school en de ouders onmisbaar. De behandelingen zelf vinden plaats op school of bij Jeugdformaat, maar het kind heeft altijd zowel de ouders als de leerkracht nodig om in motivatie te kunnen groeien. De behandeling vindt meestal plaats onder schooltijd en bestaat uit gemiddeld 8 tot 10 gesprekken, met veel ruimte voor spel en beweging. De ouders (en eventueel de leerkracht) sluiten ook aan bij het eerste en het laatste gesprek met het kind.’
Tania’s aanpak: aansluiting vinden
Tania vertelt: ‘Ik probeer altijd aan te sluiten bij de interesses van de kinderen. Behandel ik een heel creatief meisje dat graag knutselt, voer ik de behandeling uit tijdens het knutselen. Zo heb ik samen met een kind een ladekast gemaakt van stof, knopen, stickers e.d.. De vervelende gedachtes gingen in de ene la, en de positieve gedachtes en complimenten in de andere la. Als huiswerk kreeg ze mee om de la met positieve gedachtes zo goed mogelijk te vullen, door aan haar ouders, opa/oma en beste vriendin te vragen wat haar uniek maakt en wat ze goed kan. Zo heb ik dat ook gedaan met een jongen in de puberteit die met zijn armen over elkaar tegenover mij zat. Toen ik erachter kwam dat hij dol is op (tafel)voetbal, stelde ik voor om de behandeling tijdens het tafelvoetballen te doen. Als een van ons scoort behandelen we één van mijn vragen. Een ander voorbeeld is een kind dat graag trampoline springt. Ik kan geen kunstjes, dus zij mocht mij die leren tijdens de behandeling. Dit gaf haar de bevestiging dat ze ergens heel goed in is. Dit versterkt de autonomie en de relatie tijdens onze gesprekken.’
Daarnaast maakt Tania vaak gebruik van de methode ‘de cirkel van invloed’: ‘Een kind moet beseffen dat je niet overal invloed op kan hebben. Wanneer er bijvoorbeeld sprake is van dyslexie, is het logisch dat taalvakken minder goed gaan. Hier heeft een kind dan geen invloed op, dus moeten we inzichtelijk maken dat het niet alleen draait om oneindig woordjes stampen om goede cijfers te halen. Samen met het kind denk ik na over waar je wel invloed op uit kunt oefenen en wat je hiervoor moet doen. Hierbij kan je weer keuzemogelijkheden geven: wat past er bij jou en waar ben je goed in? Soms helpt het om samen met het kind naar verschillende opties te kijken en dan het kind te laten kiezen. Een ouder of leerkracht kan dit ook op die manier toepassen.’
Tania’s tips bij beginnende motivatieproblemen
‘Focus op inzet in plaats van op prestatie: ik kan het niet vaak genoeg zeggen. Blijf hierbij kijken naar waar het kind goed in is in plaats van naar wat er minder goed gaat. En vergeet niet: ‘nog’ is het magische woord. Ook is het belangrijk om kinderen te leren dat het maken van fouten oké is. Laat als ouder of leerkracht jouw eigen fouten zien. Wees trots op het herstellen ervan, zo weet een kind dat het heel normaal is om een fout te maken.’ Tania benadrukt ook het belang van herstelrecht: ‘Leer het kind dat je als je een fout hebt gemaakt, je altijd het recht hebt te herstellen. Geef bij grensoverschrijdend gedrag niet gelijk straf, maar geef bijvoorbeeld een time-out. Na de time-out kan je het kind vragen hoe dit nu goed gemaakt gaat worden. Ook hier kan je weer met oplossingen komen zodat het kind kan kiezen tussen mogelijkheden. Daarmee laat je zien dat je niet boos bent op het kind als persoon, maar op zijn gedrag. Het kind ziet dan in dat een fout altijd te herstellen is. Je versterkt daarmee het kind in zijn autonomie, wat zijn zelfbeeld doet groeien en weer zijn motivatie bevordert’