Faalangst bij schoolexamens
Gepubliceerd op: 30 april 2024
Onze gedragswetenschappers begeleiden dagelijks kinderen en jongeren met verschillende, uiteenlopende problematieken. Ze voeren gesprekken, diagnosticeren, bepalen geschikte interventies en voeren behandeltrajecten uit. Veel van hen zijn gespecialiseerd in specifieke problematieken of behandelingen. Jeugdhulp verlenen doen we samen en van elkaar leren maakt ons sterker. Daarom delen onze gedragswetenschappers hun kennis, ervaringen en tips over een veelvoorkomende problematiek. Vandaag behandelt gedragswetenschapper Ivrian faalangst bij schoolexamens.
Faalangst bij Jongeren: (h)erkennen en ondersteunen
Faalangst is als jongeren zich opgejaagd voelen door de angst om te falen. Het draait vaak om prestatiedruk, waarbij ze bang zijn het niet goed genoeg te doen. Het vooruitzicht van een slecht cijfer of een resultaat waar ze niet blij mee zijn, kan enorme stress veroorzaken. Deze stress begint soms al lang voordat de eigenlijke test of opdracht plaatsvindt, en kan zelfs tijdens het maken ervan een black-out veroorzaken. Hoewel ze de stof goed kennen, lijken ze tijdens de test of presentatie niets meer te weten en kunnen ze niet helder nadenken.
Naast deze 'cognitieve' faalangst zijn er ook sociale en motorische varianten. Sommige jongeren zijn bang voor interactie met anderen, terwijl anderen juist angst hebben voor fysieke activiteiten zoals sporten. Vaak gaat het om een mix van deze verschillende angsten.
Het is belangrijk om te achterhalen of de angst daadwerkelijk draait om falen, of dat het te maken heeft met angst voor afwijzing of uitgelachen worden vanwege slechte prestaties. In dat geval kan het een kwestie zijn van een laag zelfbeeld, waar ook aan gewerkt moet worden.
Faalangst is een veelvoorkomend probleem, zo'n 1 op de 10 jongeren heeft ermee te maken. Het is cruciaal om het op tijd te herkennen, omdat het anders de schoolprestaties kan beïnvloeden. Gelukkig kan hulp een wereld van verschil maken. Na ondersteuning voelen jongeren zich zelfverzekerder en minder gestrest, waardoor ze lekkerder in hun vel zitten.
Ivrian’s aanpak: Faalangst overwinnen met Cognitieve Gedragstherapie
Bij de behandeling van faalangst staat de Cognitieve Gedragstherapie (CGT) centraal. CGT richt zich op het verband tussen gedachten, gevoelens en gedrag. We gaan aan de slag met het uitdagen van negatieve gedachten, zoals "Ik zal nooit mijn diploma halen" of "Als ik nu een onvoldoende haal, ga ik niet over". Door kritische vragen te stellen, zoals "Is deze gedachte echt waar?" en "Wat is het ergste dat kan gebeuren?", ontdekt de jongere vaak dat de gedachte niet goed onderbouwd is en zakt de bijbehorende angst.
Daarnaast kijken we naar helpende gedachten die tegenwicht bieden aan de negatieve gedachten, zodat de jongere ze kan gebruiken wanneer het moeilijk wordt om niet door angst overmand te worden. Ook bespreken we leer- en planningsstrategieën. Sommige leerlingen raken bijvoorbeeld uitgeput door overmatig studeren, waardoor ze te weinig slaap krijgen en niet goed kunnen presteren. Samen met de jongere bekijk ik wat een effectievere aanpak zou zijn en wanneer ze daarmee kunnen beginnen.
Daarnaast besteed ik altijd aandacht aan het zelfbeeld en zelfvertrouwen van de jongere. Jongeren met faalangst hebben vaak een negatief zelfbeeld. Om zelfvertrouwen op te bouwen, is zelfkennis essentieel. Samen met de jongere bekijk ik hun sterke en zwakke punten om een realistisch zelfbeeld te ontwikkelen.
Ivrian’s tips voor het omgaan met faalangst:
- Wanneer je je extreem zenuwachtig voelt, zoals tijdens een examen, probeer dan diep adem te halen naar je buik. Dit helpt je om de hoge stress te verminderen en geeft je meer ruimte om helder na te denken en door te gaan met waar je mee bezig was.
- Richt je op positieve gedachten in plaats van negatieve. Dit kan helpen om de angst te verminderen en je zelfvertrouwen te vergroten.
- Praat erover met je ouders of iemand op school, zodat er gekeken kan worden of je hulp nodig hebt. Veel scholen bieden trainingen om faalangst te overwinnen.
- Ouders: Benadruk het proces in plaats van alleen het resultaat. Ga op een rustige manier het gesprek aan met je kind als het vastloopt op school. Ga ervan uit dat elk kind graag succes wil ervaren op school, ook al lijkt dat misschien niet altijd zo.
Wat kunnen ouders doen?
- Stimuleer je kind in het proces vóór een toets of presentatie, in plaats van alleen te focussen op het eindresultaat. Als je kind thuiskomt met een cijfer, reageer dan vooral op de inzet die het heeft getoond, ongeacht het cijfer zelf. Benadruk hoe ze hebben gewerkt en hoeveel moeite ze hebben gestoken in hun voorbereiding.
- Bespreek met je kind hoe ze zich hebben voorbereid, wat wel en niet heeft gewerkt. Biedt hulp aan bij planning en voorbereiding als je kind daar behoefte aan heeft.
- Sommige kinderen lijken nonchalant te reageren op toetsresultaten en doen weinig aan voorbereiding. Het is belangrijk om hierover in gesprek te gaan met je kind. Vraag wat hen weerhoudt van voorbereiding en of er verschillen zijn tussen vakken. Soms doen kinderen met faalangst uit zelfbescherming niets aan voorbereiding, omdat ze denken dat het toch niet zal lukken. Voor hen kan falen minder pijnlijk lijken als ze niet hebben geprobeerd, in vergelijking met falen na hard werken.
- Ook op de basisschool, waar toetsen minder frequent lijken, is dit relevant. Ouders belonen vaak goede rapporten met cadeautjes, maar ik adviseer vaak om de waardering te uiten voor de inzet van het kind, ongeacht de resultaten.
- Geef je kind altijd positieve feedback, zelfs als je kritiek hebt. Probeer minstens drie positieve punten te benoemen rondom de opbouwende feedback die je geeft. Dit helpt om het zelfvertrouwen van je kind te versterken en de nadruk te leggen op hun sterke punten rondom het onderwerp waar je feedback op hebt. Als je bijv. opmerkt dat jouw kind eerst heel lang gaat gamen voordat het huiswerk wordt gemaakt en het daardoor nog tot laat bezig is met school, geef dan ook de positieve punten aan (goed dat je huiswerk maakt, je houdt het lang vol, je hebt goed overzicht over wat er nog moet gebeuren) naast de opbouwende feedback (ik merk dat je laat begint waardoor je ook tot laat in de avond bezig bent, is het een idee om eens uit te proberen hoe het gaat als je start met huiswerk voor het gamen?)
Hoe aanmelden?
Als een ouder of leerkracht faalangst bij een kind opmerkt en behandeling door een gedragswetenschapper nodig lijkt, kan het kind worden aangemeld bij Jeugdformaat. Aanmeldingen bij Jeugdformaat verlopen via een doorverwijzer, zoals het Centrum Jeugd & Gezin (CJG) of de huisarts.